طلاق و انواع آن ؟
طلاق و انواع آن ؟
طلاق در لغت به معنی رها کردن و آزاد کردن و در اصطلاح به معنای گسستن قید ازدواج با لفظی خاص است. در حقوق طلاق عبارت است از “انحلال ازدواج دائم با شرایط و تشریفات خاص از جانب مرد یا نماینده قانونی او.” ازاین‌رو تنها مخصوص ازدواج دائم است و انحلال ازدواج موقت از طریق بخشش باقیمانده مدت ازدواج از سوی مرد و یا پایان مدت تعیین شده ازدواج صورت می‌گیرد.
در برخی موارد به دلایل مختلف شرایطی پیش می‌آید که ادامه زندگی برای زن و مرد، غیرممکن میشود. حال اگر راه‌حلی برای پایان این پیوند وجود نداشته باشد مشکلات زیادی ایجاد میکند. بنابراین اصل موضوع جدایی یک ضرورت به‌حساب می‌آید و اسلام نیز با آن موافقت کرده است. اما این اصل باید تا حد ممکن به شکل کم و محدود مورد استفاده قرار گیرد و تا جایی که امکان دارد به‌عنوان آخرین گزینه مطرح شود.
انواع طلاق
بر اساس یک نوع طبقه بندی کلی طلاق‌ها به دو دسته رجعی و بائن تقسیم می‌شوند و هرکدام دارای جنبه‌های حقوقی مختلفی بوده و آثار متفاوتی را به دنبال دارند.
- طلاق رجعی
طلاقی که در آن شوهر در مدت‌زمان عده (مدت‌زمانی که زن بعد از طلاق یا فوت شوهرش باید از ازدواج خودداری کند) می‌تواند بدون نیاز به عقد دوباره به همسر خود رجوع کرده و زندگی مشترک را از سر بگیرد.
در حقیقت طلاق رجعی طلاق از طرف مرد است. طلاق رجعی، رابطه زوجیت را از بین نمیبرد مگر با دو عامل طلاق و انقضای عده
زن در مدت عده طلاق رجعی زوجه محسوب می گردد وباید تا پایان عده زن ومرد در یک منزل زندگی کنند، در این زمان که حدود سه ماه (سه طهر) است مرد موظف به دادن نفقه ی زوجه می باشد. اگر در این مدت مرد به زوجه رجوع کند که دیگر طلاق منتفی است ودر صورتی که چنین نشود در پایان عده جهت طلاق و ثبت به دفترخانه مراجعه می کنند.
توجه داشته باشید که در صورت رجوع حداکثر تا یک ماه فرصت ثبت این موضوع در دفترخانه را دارید در غیر این صورت به حبس تعزیری و یا جزای نقدی محکوم خواهید شد.
آثار طلاق رجعی
- در جدایی رجعی و در مدت‌زمان عده، مرد باید به همسر خود نفقه پرداخت کند.
- زن و شوهر در دوران عده از یکدیگر ارث می‌برند.
- زن در دوران عده طلاق رجعی حق ازدواج با هیچ مردی را ندارد.
- مرد در دوران عده همسر خود نمی‌تواند با خواهر وی ازدواج کند و برای ازدواج با خواهرزاده و برادرزاده همسر خود نیز باید از او اجازه بگیرد.
- مرد برای ازدواج مجدد در دوران عده همسر خود در طلاق رجعی نیاز به اجازه دادگاه دارد.
- رابطه نامشروع زن در زمان عده، حکم رابطه زن شوهردار را دارد.
با توجه به مطالب عنوان شده می‌توان این‌گونه استنباط کرد که رجعی بودن طلاق تنها به دنبال حفظ منافع مرد نیست؛ بلکه شرایطی را ایجاد میکند که منافع زن و مرد، هر دو پوشش داده شوند.
طلاق بائن
در این نوع جدایی مرد حقی برای رجوع کردن به همسر خود در مدت‌زمان عده ندارد و چنانچه مرد بخواهد زندگی مشترک با همسرخود را از سر بگیرد، باید تا انتهای مدت عده صبر کند و پس‌ازآن مجددا همسر سابقش را به عقد خود دربیاورد.
در مورد این نوع جدایی می‌توان این‌گونه عنوان کرد که تمام حقوقی که زن و شوهر در طلاق رجعی نسبت به یکدیگر دارند، در این نوع طلاق از آن‌ها سلب و گرفته میشود.
انواع طلاق بائن
کلیه طلاق‌ها رجعی می‌باشند مگر در شش مورد زیر:
- طلاق زنی که هنوز باکره است (عدم نزدیکی زوجین که معمولا در دوره عقد است)
- طلاق زن یائسه
- طلاق زن صغیره
- طلاق خلع (طلاق از طرف زن یا طلاق زن مختلعه)
- طلاق مبارات (این نوع طلاق همان طلاق توافقی است)
- سه طلاقه کردن زن (سه طلاقه کردن پس از دو رجوع اتفاق می افتد)
طلاق زن باکره
چنانچه مردی همسر خود را قبل از وقوع نزدیکی (آمیزش جنسی) طلاق دهد، این جدایی از جنس بائن خواهد بود.
توجه داشته باشید که زن و شوهری که هنوز مقاربت نداشته اند چه قبل از عروسی و چه بعد از عروسی، اگر بخواهند طلاق بگیرند طلاق آن ها از نوع اول طلاق بائن محسوب خواهد شد.
فدیه) به مرد بپردازد تا طلاق بگیرد.
چنانچه مرد قبل از اجرای صیغه ی طلاق پشیمان شود و با رد آنچه که بخشیده شده می تواند مانع اجرای حکم شود و زن نمی تواند طلاق بگیرد. و اگر مرد به طور کلی حاضر به طلاق نباشد و زن حق طلاق یا دلایل محکمه پسندی همچون عسر و حرج ، عیوب مرد از جمله عیوب جنسی، جنون و… برای طلاق نداشته باشد تحت هیچ شرایطی نمی تواند طلاق بگیرد.
طلاق مبارات
طلاقی است که در آن زن و شوهر هر دو از یکدیگر کراهت داشته باشند ولى در این صورت مالی که زن به شوهر خود می‌دهد نباید بیش از میزان مهریه باشد.
لازم به توضیح است درصورتی‌که در طلاق خلع و مبارات، زن از آنچه که به مرد داده است پشیمان شود و آن را دریافت نماید، طلاق به رجعی تبدیل میشود.
طلاق مبارات نام دیگر طلاق توافقی (طلاق مبارات و طلاق توافقی تنها یک نوع از انواع طلاق محسوب می شوند) است که در آن، طلاق از طرف هر دو یعنی زن و شوهر است. این نوع طلاق از دیگر طلاق ها شرایط بهتری دارد و زودتر صورت می پذیرد لذا زن برای آنکه مرد را راضی به طلاق توافقی کند از مهریه خود می گذرد. نکته ای که باید در نظر داشت این است که در طلاق توافقی زن نمی تواند برای راضی کردن همسر به طلاق همچون طلاق خلع مبلغی علاوه بر بخشش مهریه به مرد بپردازد.
در طلاق توافقی زن و شوهر باید بر سر تمامی مشترکات و حق و حقوق یکدیگر همچون جهزیه، مهریه، اگر صاحب فرزند هستند حضانت فرزند، اجرت امثل و… به توافق برسند. اگر در هر موردی نتوانند به توافق برسند دادگاه درباره آن ها تصمیم گیری خواهد کرد.
سومین طلاق یا سه طلاقه کردن
سومین جدایی که بعد از سه وصلت پی‌درپی رخ دهد نیز از جنس بائن بوده و شوهر دیگر نمی‌تواند در زمان عده به همسر خود رجوع کند.
قاعده سه طلاقه شدن بدین گونه است که زن و شوهر سه بار با هم مزدوج می شوند و سه بار طلاق بگیرند، تنها در این صورت است که سه طلاقه شکل می گیرد و اگر بخواهند دوباره با هم ازدواج کنند، زن باید اول با شخصی دیگر که در قانون به آن محلل گویند ازدواج کند و بعد از طلاق از محلل، می تواند با همسر سابقش ازدواج کند.
طلاق عدی، سه طلاقه ای است که سه بار سه طلاقه شده است یعنی در مجموع نه بار طلاق گرفته است در این صورت آن زن و مرد تا ابد به هم حرام خواهند شد و دیگر نمی توانند باهم ازدواج کنند.
تفاوت دو حالت طلاق(سه طلاقه و طلاق عدی) در این است که زن و مرد در سه طلاقه تا ابد به هم حرام نمی شوند بلکه تحت شرایط گفته شده می توانند دوباره با هم ازدواج کنند. اما در طلاق عدی زن و شوهر تا ابد به هم حرام اند و تحت هیچ شرایطی نمی توانند با هم ازدواج کنند.
شایان‌ذکر است که طلاق‌ها با توجه به اینکه کدام یک از زوجین درخواست آن را داشته باشد نیز قابل تقسیم هستند. که پیشنهاد میشود در سایت منصور عدالت مقاله با عنوان شرایط طلاق را مطالعه نمایید .
طلاق زن یائسه
زنانی که به مدت یک سال عادت ماهیانه نداشته باشند یائسه محسوب می‌شوند. حال با توجه به این تعریف چنانچه مردی همسر یائسه خود را طلاق دهد، از نوع بائن بوده و مرد بدون عقد جدید نمی‌تواند به زندگی مشترک خود بازگردد.
طلاق خلع
طلاق خلع آن است که زن به‌واسطه کراهتى که از شوهر خود دارد در مقابل مالى که به شوهر می‌دهد جدا شود، اعم از اینکه این مال دقیقا معادل مهر و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد.
طلاق خلع که از انواع طلاق بائن است، طلاقی است که در آن زن بنا به دلایلی، از زندگی با همسرش آنچنان خسته شده که حاضر است هر کاری بکند تا طلاق بگیرد مثلا از مهریه خود بگذرد و یا حتی مبلغی علاوه بر بخشش مهر (
که عبارتند از:
- درخواست طلاق از طرف مرد(زوج)
- درخواست طلاق از طرف زن(زوجه)
- طلاق توافقی
تفاوت طلاق خلع و طلاق عسر و حرج
طلاق خلع با طلاق عسر و حرج تفاوت‌های فاحشی دارد. در طلاق خلع زوجه به دلیل تنفر و کراهتی که از همسرش دارد، رضایت می‌دهد تا مالی را به وی پرداخت کند تا به زندگی مشترک پایان دهد. در این طلاق به رضایت مرد نیازی نیست و وی در صورت قبول مال همسرش را طلاق خواهد داد. اما در صورتی که مرد پیش از جاری شدن خطبه طلاق از پذیرفتن مال مزبور پشیمان شود، نمی‌توان زن را مطلقه اعلام کرد. ضمن اینکه در صورتی که زن مالی را که بذل کرده است در دوران عده از همسر تقاضا کند، طلاق خلع به طلاق بائن تبدیل میشود و بدین ترتیب مرد می‌تواند در زمان عده به همسرش رجوع نماید.
عسر و حرج یکی از دلایلی است که زنان بر مبنای آن دادخواست طلاق می دهند و به معنای مشقت و سختی زندگی مشترک است. عسر و حرج یک موضوع کلی است و مصداق مشخصی ندارد بنابراین هر موضوعی که دادگاه تشخیص دهد باعث مشقت زن است مثل اعتیاد همسر و یا مسکر بودن آن عسر و حرج محسوب می شود و دادگاه رای به طلاق می دهد.
در طلاق عسر و حرج، شرایط سخت و جان فرسایی که برای زن پدید آمده است منجر به صدور حکم اجبار مرد بر طلاق میشود. در این طلاق نیازی به بذل مال نخواهد بود و مرد چاره‌ای به جز طلاق همسرش نخواهد داشت. چنانچه مرد از طلاق همسرش سر باز زند، این کار از طریق قانون و دادگاه خانواده پیگیری خواهد شد. لازم به ذکر است که طلاق عسر و حرج بائن محسوب میشود و مرد اجازه رجوع نخواهد داشت.
تفاوت فسخ نکاح و طلاق
طلاق و فسخ نکاح هر چند هر دو به معنای جدایی زن و شوهر است اما دو موضوع متفاوت هستند. در فسخ نکاح مانند این است که شما قردادی بسته اید و حالا چیزی که در قرارداد وجود داشته رعایت نشده و قراداد مردود است و دیگر نیازی به مراجعه به دادگاه نیست و حالت اعلامی دارد یعنی اگر همسر اعلام کند و طرف مقابل بپذیرد عقد فسخ می شود. اما اگر طرف مقابل قبول نکند باید به دادگاه مراجعه کند تا دادگاه حق بودن تصمیم را بررسی کند.
تبدیل شدن طلاق مبارات به طلاق رجعی
در طلاق مبارات که از انواع طلاق بائن است، مرد اجازه رجوع ندارد اما اگر زن بعد از طلاق به آنچه که بخشیده (مهریه بخشیده شده) رجوع کند و دادخواستی برای گرفتن آن ثبت کند طلاق تبدیل به طلاق رجعی خواهد شد و در این صورت مرد هم این حق را پیدا میکند که به زن رجوع کند. در نظر داشته باشید که این کار تنها در مدت عده قابل اجرا می باشد.
یکی از پیچیده ترین و زمان بر ترین دعاوی در دادگاهها دعاوی طلاق است پیشنهاد میشود قبل از هر اقدامی با وکلای متخصص و مجرب در این زمینه مشورت نمایید .
گروه وکلای منصور عدالت
09022022861